Samorządowy Senat - czy i jak?
Wystąpienia wprowadzające.
Aleksander Kwaśniewski (były Prezydent RP, Honorowy Patron Klubu Samorządowego Stowarzyszenia)
Aleksander Kwaśniewski przypominał, z jakiego powodu reaktywowano w Polsce Senat. Było to efektem, udanej próby przełamania impasu, jaki zaistniał w roku 1989 podczas obrad Okrągłego Stołu. Z tej perspektywy należy uznać, że Senat dobrze wypełnił swoją rolę.
Aleksander Kwaśniewski przypominał, iż w latach następnych polska lewica była przeciwna dalszemu istnieniu Senatu w praktyce ustrojowej. Złożony przez parlamentarzystów lewicy podczas obrad Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego wniosek o zniesienie Senatu przepadł dwoma głosami. Prezydent zaznaczył też, iż jest zwolennikiem rozważnego zmieniana Konstytucji RP, a jakiekolwiek zmiany dotyczące zasad funkcjonowania izby wyższej polskiego parlamentu takich zmian wymagają. Otwarte pozostaje też pytanie o potrzebę takich zmian, bo być może Senat wyczerpał już swoją misję ustrojową. Dyskusję, więc należy prowadzić i głos lewicowych środowisk samorządowych jest w tej sprawie niezwykle istotny.
Ryszard Kalisz (Poseł na Sejm RP, członek Stowarzyszenia)
Ryszard Kalisz zaznaczył, iż jest zwolennikiem zmiany zasad funkcjonowania Senatu. Dotychczasowa praktyka pokazuje, bowiem, że efekty pracy legislacyjnej izby wyższej polskiego parlamentu kształtują się w okolicach 5 % całości. Przypominał także, iż izba wyższa jest charakterystyczna i uzasadniona dla krajów o strukturze federalnej, a takim Polska nie jest.
Być może należy, więc zastanowić się nad zmianami w sposobie funkcjonowania i wyboru Senatu. Może chodzić o przekształcenie Senatu w Izbę Samorządową, w której oprócz przedstawicieli samorządu terytorialnego zasiadaliby reprezentanci samorządów zawodowych, a także senatorowie dożywotni tj. byli prezydenci i być może premierzy. Taka Izba Samorządowa powinna być pozbawiona inicjatywy ustawodawczej, a jej kompetencje ograniczone do spraw związanych ze sprawami samorządowymi. Odgrywałaby, więc rolę wzmocnionej kompetencyjnie i ustrojowo dotychczasowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Kazimierz Pałasz (radny Sejmiku Województwa Wielkopolskiego, Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia)
Kazimierz Pałasz w swoim wystąpieniu skupił się na ocenie efektów tegorocznych wyborów senackich, w których po raz pierwszy zastosowano system jednomandatowych okręgów wyborczych. Wskazał na istniejące nierówności w wielkości okręgów wyborczych. Jego zdaniem przekonanie, iż jednomandatowe wybory do Senatu zmienią charakter tej izby, okazało się błędne. Głosowanie miało charakter ściśle polityczny i nieliczne wyjątki od reguły tylko ją potwierdzają. Wyniki tegorocznego głosowania do Senatu są podobne do wyników, gdy obowiązywała ordynacja wyborcza zakładająca istnienie dwu- i trzymandatowych okręgów wyborczych. Większość w Senacie ma ugrupowanie polityczne, które zwyciężyło w wyborach do Sejmu. Zaznaczył jednak, że okręgi jednomandatowe do Senatu to nowa pozytywna, jakość polityczna. Być może należałoby zastanowić się natomiast nad zmianą terminów wyborów senackich tak, aby nie zbiegały się z wyborami sejmowymi.
Kazimierz Pałasz postulował również zniesienie zakazu łączenia mandatów samorządowych z mandatem Senatora RP. Poparł też idę senatorów dożywotnich dla byłych prezydentów i premierów. Dołożył natomiast postulat senatorów z urzędu np. Marszałków Województw.
W debacie głos zabrali:
Tadeusz Iwiński (Poseł na Sejm RP)
Tadeusz Iwiński stanowczo sprzeciwił się pozytywnej ocenie jednomandatowych okręgów wyborczych. Wskazał, iż taki system wykoślawia rezultat wyborów i powoduje w polskich realiach, iż wzmocniona zostaje dominację czołowej siły politycznej, niekoniecznie zbierającej równie wysokie poparcie w głosach wyborców.
Wskazał też, iż Polska jest jednym z nielicznych krajów o strukturze unitarnej, w której funkcjonuje izba wyższa parlamentu. Podważa to sens jej funkcjonowania. Należy w takiej sytuacji zrezygnować z Senatu.
Zbigniew Krzywicki (członek Zarządu Stowarzyszenia)
Zbigniew Krzywicki wypowiedział się zdecydowanie za przekształceniem Senatu w Izbę Samorządową. Izba byłaby zabezpieczeniem roli i znaczenia samorządu terytorialnego, jako jednego z filarów państwa.
Ziemowit Borowczak (Zastępca Burmistrza Sanoka, członek Zarządu Stowarzyszenia)
Ziemowit Borowczak skrytykował posła Kalisza za zestawienie w kontekście Izby Samorządowej samorządu terytorialnego i samorządów zawodowych. Organa samorządu terytorialnego pochodzą z wyboru powszechnego i są takimi samymi elementami państwa jak rząd, sejm, senat i administracja rządowa.
Małgorzata Ostrowska (radna Sejmiku Województwa Pomorskiego)
Małgorzata Ostrowska poparła idę przekształcenia Senatu we Izbę Samorządową. Dodała, iż do takich wniosków skłania ją konfrontacja jej doświadczenia parlamentarno-rządowego z obecną działalnością samorządową. Skrytykowała pomysł odebrania ewentualnej Izbie Samorządowej prawa inicjatywy ustawodawczej.
Andrzej Namysło (radny Sejmiku Województwa Opolskiego)
Andrzej Namysło wskazał, iż podstawowym problemem dotyczącym ewentualnej zmiany charaktery Senatu jest istnienie odpowiedniego klimatu politycznego. Dziś wydaje się, iż brak woli politycznej takich zmian wśród głównych ugrupowań politycznych. Aczkolwiek popiera likwidację Senatu w jego obecnym kształcie to trudno będzie taką rzecz zrealizować.
Tadeusz Rozpara (radny Rady Miasta Bełchatowa, Przewodniczący Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia)
Tadeusz Rozpara uznał dzisiejszą debatę za potrzebną lewicy dyskusję na rozwiązaniami ustrojowymi. W jego przekonaniu Senat w obecnym kształcie jest niepotrzebny, a wybory w okręgach jednomandatowych tej sytuacji nie zmieniły.
Andrzej Kaczmarczyk (Zastępca Prezydenta Słupska)
Andrzej Kaczmarczyk ocenił, iż pomysł zastąpienia Senatu Izbą Samorządową byłby pożądanym umocnieniem roli samorządu terytorialnego w Polsce.
Władysław Mańkut (radny Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego)
Władysław Mańkut, chociaż nie zgodził się z oceną sprawności legislacyjnej Senatu przedstawioną przez posła Kalisza to stwierdził, iż faktycznie należy uznać, że Senat wyczerpał obecnie swoją misję polityczną. Nie służy wzmocnieniu roli Senatu również system wyborczy, który powoduje, że jego skład jest cieniem rozdania politycznego funkcjonującego w Sejmie.
Jan Ponulak (Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia)
Jan Ponulak zgodził się z tezą, iż Izba Samorządowa mogłaby zastąpić Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego i znacznie lepiej realizowałaby jej zadania.
Barbara Nowak (Burmistrz Połczyna Zdroju)
Barbara Nowak powiedziała, iż Izba Samorządowa byłaby znakomitym miejscem, w którym można by korygować błędy legislacyjne popełniane w ustawodawstwie. Dziś błędy te bardzo często powodują bałagan w funkcjonowaniu administracji samorządowej.
Podsumowanie.
Podsumowując debatę „Samorządowy Senat – czy i jak?” należy uznać, iż jej uczestnicy opowiedzieli się generalnie za likwidacją Senatu w obecnym kształcie i zastąpieniem go Izbą Samorządową. Kwestią dalszej dyskusji powinien być sposób wyboru Izby Samorządowej i jej kompetencje.
Uczestnicy debaty podnosili jednak, że w dniu dzisiejszym brak woli politycznej głównych partii, aby rozpocząć rozmowy o takich zmianach.